Tag archieven: Noordwaard

De Biesbosch: Natuur in beweging

Met pensioen gaan…dat is en blijft toch even wennen. Je dagelijkse routine valt weg en je moet voortaan zelf iets op de rails zetten. Met twee jaar Corona had ik wat dat aangaat niet zo’n goede start. Op zekere dag werd ik echter gebeld door de Dordtse filmmaker Bas Kakes en die vroeg, of ik hem wilde helpen met het maken van een documentaire over

de Biesbosch. De film is inmiddels af en kende een harde deadline: 1 mei jongstleden. Tot die datum kon de documentaire worden ingestuurd voor het Wildlife Film Festival Rotterdam (WFFR). Voor het aankomende filmfestijn in Cinerama (eerste week november) zijn we nota bene genomineerd voor een Award, in de categorie: De beste onafhankelijke productie!


Script niet in beton gegoten
In de laatste 25 tot 30 jaar gebeurde er veel in de Biesbosch, dus er was genoeg aanleiding om over dit vermaarde zoetwatergetijdengebied een documentaire te maken. In het verleden zijn er wel een handvol films over de Biesbosch uitgebracht, maar een docu waarbij wordt ingegaan op de recente en bijzonder ingrijpende veranderingen was er nog niet. En dàt is een goede voorwaarde om zo’n onderneming op touw te zetten. Een film maken over iets, dat er nog niet is! We werkten weliswaar volgens een script, maar dat was zeker niet in beton gegoten.

Sommige onderwerpen zoals boksende hazen en water halende honingbijen dienden zich spontaan aan. Natuurlijk zijn er in ‘De Biesbosch: Natuur in beweging’ genoeg verwijzingen naar vroeger. Je kunt alleen niet alles uitvoerig behandelen want er is nu eenmaal een filmlijn, die hier en daar wordt onderbroken door mini-verhaaltjes over reeën, foeragerende grutto’s, hazenliefde en de metamorfose van de Noordwaard bij Werkendam.  Natuurlijk is er in de film aandacht voor het verleden. We wilden dat vooral illustreren met historisch (zwartwit) beeldmateriaal.

Stadsarchief Dordrecht
Daarvoor belanden we bij het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid in Hilversum.  Maar daar gaat dan meteen de kassa rinkelen. Uiteindelijk vinden we mooi authentiek filmmateriaal bij het Stadsarchief in Dordrecht, met als bijkomend voordeel dat we het gratis mogen gebruiken. De enige voorwaarde die het Stadsarchief stelt is bronvermelding op de aftiteling. Bij het vervaardigen van zo’n documentaire gaat het dus niet uitsluitend om het uren turen door lenzen bij nacht en ontij. Het achterhalen van goed bruikbaar historisch beeld vergt ook de nodige inzet en energie. In de film zijn ook beelden verwerkt van ijsvogels. In de boeken lees je meestal dat een ijsvogel een gevangen visje eerst tegen een tak dood mept en hem dan naar binnen werkt. Wij zagen op onze beelden echter dat zo’n gevangen prooi nog leeft, ook als die al is door geslikt! Meerdere malen bleef het staartje, zeker bij een wat groter visje, buiten de bek steken, en bewegen! Een klein stekelbaarsje gaat na twee, drie tikken snel naar binnen. Ik filmde een keer een ijsvogel die een gewone watersalamander had gevangen. Nadat ik alle videoclips had bekeken, bleek de ijsvogel het beestje maar liefst 70 keer tegen een tak te meppen. Hoe het afliep weet ik niet, want op een gegeven ogenblik vloog de ijsvogel met de watersalamander in de snavel weg.

‘De drempel’ bij Werkendam
We zijn in de afgelopen vijf jaar veel op pad geweest. Natuurlijk komt de Noordwaard ook aanbod. We wilden graag beelden maken van de overstromende ‘drempel’ bij Werkendam. Dat systeem treedt in werking bij een hogere waterstand dan twee meter plus N.A.P. Hierbij hielden Bas en ik de prognoses van Rijkswaterstaat goed in de gaten. Het leidde doorgaans tot intensief getelefoneer en gebruik van de Whatsap. We rukten uit zodra er de nodige voorspellingen werden gedaan over hoge waterstanden. Onze ervaring leerde echter dat er eerst hoog wordt ingezet en dat de prognoses in een later stadium meestal naar beneden worden bijgesteld. Zo stonden we meerdere keren tevergeefs bij de drempel. Er gebeurde dan helemaal niets, althans niets waarop we vooraf zo vurig hoopten. In zo’n geval schakelden we over op onze onderwerpen op de ‘to do list’  zoals luchtopnamens van Geertruidenberg of Dordrecht. Of we zochten naar goede locaties om erosie in beeld te brengen. Zo kwam er beetje bij beetje en beeldje voor beeldje lijn in De Biesbosch; Natuur in beweging.

Op het Wildlife Film Festival Rotterdam en in de bios

De Biesbosch: Natuur in beweging is vervaardigd door FastWorks. De regie van de film berust bij Bas Kakes, filmmaker uit Dordrecht. Daarnaast is hij cameraman en video-editor. Coen Koopmans presenteert en schreef het script. Visuals en graphics werden gemaakt door grafisch ontwerper Kevin van den Hoek. Jacques van der Neut, oud-boswachter Staatsbosbeheer, 2e cameraman, presentatie en hij schreef mee aan het script.

Daarnaast werkt FastWorks samen met Bas Bakker van Playback Images. Hij zorgt voor productie en distributie van de film. Inmiddels staat de documentaire over de Biesbosch bij verschillende bioscopen in de programmering. De voorverkoop bij het Chassé Theater in Breda ging trouwens wel heel snel. In 24 uur gingen daar rond de 150 kaarten van de hand. Er is inmiddels in hetzelfde theater een vertoning bij gekomen. Wij krijgen trouwens veel vragen over locaties waar de film wordt vertoond. Wij kunnen niet zelf bepalen waar onze film vertoond gaat worden. Wij zijn daarbij afhankelijk van programmeurs van diverse bioscopen. De knop Vertoningen op www.biesboschfilm.nl blijft dus voortdurend veranderen.

Getij in de Merwelanden

Rijkswaterstaat (RWS) zoekt in deze regio naar locaties om zoetwatergetijdennatuur te realiseren. Diverse gebieden langs het Wantij liggen onder de loep.

Getijdenwerking
Men zoekt in het ‘waterlichaam’ vanaf Dordrecht tot aan slot Loevestein. De aanwezigheid van een relatief grote getijdendynamiek is hierbij een voorwaarde. Dergelijke maatregelen vloeien voort uit Europese afspraken en vallen onder de zogenaamde Kaderrichtlijn Water. Zo’n twee weken geleden berichtte deze krant voor ’t eerst over plannen, in

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is Inrichtingsontwerp-Hel-en-Zuilespolder.jpg
Inrichtingsschets Merwelanden

relatie met de Merwelanden. Degene die het bewuste artikel schreef verzamelde echter al het chagrijn dat hij kon vinden en in feite was het niet meer een preek voor eigen parochie. Merwelanden is trouwens de benaming die nog verwijst naar het toenmalige Recreatieschap De Merwelanden, maar we hebben het in dit geval over de Hel- en Zuilespolder, het gebied tussen het Biesboschcentrum en de Helsluis. In dit gebied wil RWS de getijdenwerking introduceren door middel van het maken van openingen in de omringende polderkaden. Uitbreiding van het karakter van het zoetwatergetijdengebied is hierbij van groot belang; dergelijke gebieden zijn en blijven op wereldschaal nu eenmaal een zeldzaam fenomeen.

Andere dimensie
De plannen zijn voor het Biesboschcentrum in feite een gouden greep, want vanuit het centrum kunnen er dan bij de voordeur wandelingen worden georganiseerd, gekoppeld aan allerlei educatieve activiteiten. Het wandelrondje Merwelanden, krijgt in dat geval een heel andere dimensie. Je wandelt tenslotte langs en door een voortdurend veranderend polderlandschap. De ene keer is het hoog water en de andere keer weer laag. Het grasland verdwijnt door het op- en afgaande water en zal geleidelijk veranderen in slik, hetgeen veel vogels zal aantrekken zoals lepelaars, grote- en kleine zilverreigers en steltlopers

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is kievit-1024x766.jpg
Kieviten houden van plas-dras situaties. (foto; Jacques van der Neut)

zoals grutto, watersnip, oeverloper, wulp, bonte strandloper en kievit. Je zal maar ondernemer zijn in zo’n gebied… Vreemd genoeg zetten de ondernemers in de recent opgeknapte Zuileshoeve de hakken in het zand. Ik ken tientallen ondernemers die op zo’n locatie hun vingers zouden aflikken, zeker met het oog op de toekomstige plannen. Uit mijn vele gesprekken met ondernemers blijkt telkens dat zij in het algemeen toch in kansen denken en niet zo zeer in beperkingen, zo’n trein komt tenslotte maar een keer voorbij. De door RWS voorgestelde eb en vloed variant betekent immers een enorme impuls voor de toeristische- en recreatieve beleving van dit poldergebied. De wandelingen rondom het gebied kunnen door het aanbrengen van bruggen worden gehandhaafd. Er wordt natuurlijk ook gerept over de bomen in dit gebied die zullen moeten wijken. Aangezien gedetailleerde plankaarten nog niet openbaar zijn gemaakt, blijft dat toch een beetje gissen. Zoiets heeft veel, zo niet alles te maken met de hoogteligging van zo’n polder. Het is bovendien niet persé noodzakelijk om veel bomen weg te zagen. Het laten wegkwijnen van bomen is immers ook een optie. Hetzelfde principe is aan de overkant, in de Noordwaard bij Werkendam op grote schaal toegepast. Visarenden, zeearenden, aalscholvers en reigers maken er dankbaar gebruik van als rustbomen.

Waterwild in de Noordwaard, met kwijnende bomen op de achtergrond. (foto; Jacques van der Neut)

In goede aarde
Groene planvorming valt bij het publiek in het algemeen in goede aarde. Er gaan ’s zomers niet voor niets duizenden wandelaars en fietsers bij de Kop van ’t Land met de pont naar de overkant, om daar door en langs de heringerichte Noordwaard te wandelen of te fietsen. Zakelijk gezien zou je daar als ondernemer best een graantje van mee kunnen pikken, zeker als die mensen ook dergelijk natuurlijk vertier in de Hel- en Zuilespolder zouden kunnen vinden. Een ander voorbeeld is de Nieuwe Dordtse Biesbosch, gelegen ten zuiden van de Zeedijk. De situatie is niet helemaal vergelijkbaar, want er is daar geen sprake van getijdenwerking. Tijdens mijn vele rondleidingen door de Noorderdiepzone kreeg ik in het verleden eigenlijk alleen maar lofuitingen te horen. Veel soorten maken inmiddels gebruik van dit natuurgebied. Denk maar eens aan de vele wintertalingen, bosruiters, geoorde futen, roerdompen, zomertalingen en wat al niet meer.

Meerdere zoekgebieden
De zoektocht van RWS beperkt zich niet alleen tot de Hel- en Zuilespolder. In de plannen is ook de Noordbovenpolder betrokken,

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is Inrichtingsontwerp-Noordbovenpolder.jpg
Schetsontwerp Noordbovenpolder

waar inmiddels zo’n twintig hectare is verworven. Onlangs werd er ook melding gemaakt van ingrepen in het Wantijpark. Tijdens zo’n verkenningsfase passeren allerlei mogelijkheden de revue. Persoonlijk zou ik mijn energie inzetten op de Hel- en Zuilespolder en op de Noordbovenpolder en het gepruts in het Wantijpark achterwege laten. Het ligt niet in de lijn der verwachtingen dat deze nieuwe reeks aan herinrichtingsplannen op korte termijn zullen worden behandeld, want volgend jaar maart zijn er gemeenteraadsverkiezingen. Daarna zullen er zeer waarschijnlijk wel meer details over deze projecten naar buiten worden gebracht. Wordt vervolgd, zullen we maar zeggen.

In Europees verband
Nederland en de andere landen van de Europese Unie vinden goede waterkwaliteit belangrijk in alle Europese wateren. Omdat water zich niks van landsgrenzen aantrekt, hebben we in 2000 samen afgesproken om maatregelen te nemen in de Kaderrichtlijn Water (KRW). Deze richtlijn bepaalt dat de wateren in 2027 een goed leefgebied moeten

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is nevengeul-1024x669.jpg
In het rivierengebied zijn diverse nevengeulen gegraven. (foto; Jacques van der Neut)

vormen voor de planten en dieren die er thuishoren. Hier is nog grote winst in te behalen door leefgebieden te herstellen, vissen ruim baan te geven en het water schoon en gezond te houden. We graven opnieuw nevengeulen bij rivieren, maken oevers natuurvriendelijk, leggen vispassages aan en zorgen voor nieuw leefgebied in drassige gebieden. De KRW is niet vrijblijvend. Lidstaten moeten uiterlijk in 2027 de doelen voor schoon en gezond water hebben gehaald of op zijn minst alle maatregelen hebben genomen om dat mogelijk te maken. Bij het niet halen van deze doelen kan de Europese Commissie forse boetes opleggen. Rijkswaterstaat voerde afgelopen jaren vele maatregelen uit om de ecologische waterkwaliteit te verbeteren en gaat daar de komende jaren mee door.