Tag archieven: Rijkswaterstaat

Getij in de Merwelanden

Rijkswaterstaat (RWS) zoekt in deze regio naar locaties om zoetwatergetijdennatuur te realiseren. Diverse gebieden langs het Wantij liggen onder de loep.

Getijdenwerking
Men zoekt in het ‘waterlichaam’ vanaf Dordrecht tot aan slot Loevestein. De aanwezigheid van een relatief grote getijdendynamiek is hierbij een voorwaarde. Dergelijke maatregelen vloeien voort uit Europese afspraken en vallen onder de zogenaamde Kaderrichtlijn Water. Zo’n twee weken geleden berichtte deze krant voor ’t eerst over plannen, in

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is Inrichtingsontwerp-Hel-en-Zuilespolder.jpg
Inrichtingsschets Merwelanden

relatie met de Merwelanden. Degene die het bewuste artikel schreef verzamelde echter al het chagrijn dat hij kon vinden en in feite was het niet meer een preek voor eigen parochie. Merwelanden is trouwens de benaming die nog verwijst naar het toenmalige Recreatieschap De Merwelanden, maar we hebben het in dit geval over de Hel- en Zuilespolder, het gebied tussen het Biesboschcentrum en de Helsluis. In dit gebied wil RWS de getijdenwerking introduceren door middel van het maken van openingen in de omringende polderkaden. Uitbreiding van het karakter van het zoetwatergetijdengebied is hierbij van groot belang; dergelijke gebieden zijn en blijven op wereldschaal nu eenmaal een zeldzaam fenomeen.

Andere dimensie
De plannen zijn voor het Biesboschcentrum in feite een gouden greep, want vanuit het centrum kunnen er dan bij de voordeur wandelingen worden georganiseerd, gekoppeld aan allerlei educatieve activiteiten. Het wandelrondje Merwelanden, krijgt in dat geval een heel andere dimensie. Je wandelt tenslotte langs en door een voortdurend veranderend polderlandschap. De ene keer is het hoog water en de andere keer weer laag. Het grasland verdwijnt door het op- en afgaande water en zal geleidelijk veranderen in slik, hetgeen veel vogels zal aantrekken zoals lepelaars, grote- en kleine zilverreigers en steltlopers

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is kievit-1024x766.jpg
Kieviten houden van plas-dras situaties. (foto; Jacques van der Neut)

zoals grutto, watersnip, oeverloper, wulp, bonte strandloper en kievit. Je zal maar ondernemer zijn in zo’n gebied… Vreemd genoeg zetten de ondernemers in de recent opgeknapte Zuileshoeve de hakken in het zand. Ik ken tientallen ondernemers die op zo’n locatie hun vingers zouden aflikken, zeker met het oog op de toekomstige plannen. Uit mijn vele gesprekken met ondernemers blijkt telkens dat zij in het algemeen toch in kansen denken en niet zo zeer in beperkingen, zo’n trein komt tenslotte maar een keer voorbij. De door RWS voorgestelde eb en vloed variant betekent immers een enorme impuls voor de toeristische- en recreatieve beleving van dit poldergebied. De wandelingen rondom het gebied kunnen door het aanbrengen van bruggen worden gehandhaafd. Er wordt natuurlijk ook gerept over de bomen in dit gebied die zullen moeten wijken. Aangezien gedetailleerde plankaarten nog niet openbaar zijn gemaakt, blijft dat toch een beetje gissen. Zoiets heeft veel, zo niet alles te maken met de hoogteligging van zo’n polder. Het is bovendien niet persé noodzakelijk om veel bomen weg te zagen. Het laten wegkwijnen van bomen is immers ook een optie. Hetzelfde principe is aan de overkant, in de Noordwaard bij Werkendam op grote schaal toegepast. Visarenden, zeearenden, aalscholvers en reigers maken er dankbaar gebruik van als rustbomen.

Waterwild in de Noordwaard, met kwijnende bomen op de achtergrond. (foto; Jacques van der Neut)

In goede aarde
Groene planvorming valt bij het publiek in het algemeen in goede aarde. Er gaan ’s zomers niet voor niets duizenden wandelaars en fietsers bij de Kop van ’t Land met de pont naar de overkant, om daar door en langs de heringerichte Noordwaard te wandelen of te fietsen. Zakelijk gezien zou je daar als ondernemer best een graantje van mee kunnen pikken, zeker als die mensen ook dergelijk natuurlijk vertier in de Hel- en Zuilespolder zouden kunnen vinden. Een ander voorbeeld is de Nieuwe Dordtse Biesbosch, gelegen ten zuiden van de Zeedijk. De situatie is niet helemaal vergelijkbaar, want er is daar geen sprake van getijdenwerking. Tijdens mijn vele rondleidingen door de Noorderdiepzone kreeg ik in het verleden eigenlijk alleen maar lofuitingen te horen. Veel soorten maken inmiddels gebruik van dit natuurgebied. Denk maar eens aan de vele wintertalingen, bosruiters, geoorde futen, roerdompen, zomertalingen en wat al niet meer.

Meerdere zoekgebieden
De zoektocht van RWS beperkt zich niet alleen tot de Hel- en Zuilespolder. In de plannen is ook de Noordbovenpolder betrokken,

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is Inrichtingsontwerp-Noordbovenpolder.jpg
Schetsontwerp Noordbovenpolder

waar inmiddels zo’n twintig hectare is verworven. Onlangs werd er ook melding gemaakt van ingrepen in het Wantijpark. Tijdens zo’n verkenningsfase passeren allerlei mogelijkheden de revue. Persoonlijk zou ik mijn energie inzetten op de Hel- en Zuilespolder en op de Noordbovenpolder en het gepruts in het Wantijpark achterwege laten. Het ligt niet in de lijn der verwachtingen dat deze nieuwe reeks aan herinrichtingsplannen op korte termijn zullen worden behandeld, want volgend jaar maart zijn er gemeenteraadsverkiezingen. Daarna zullen er zeer waarschijnlijk wel meer details over deze projecten naar buiten worden gebracht. Wordt vervolgd, zullen we maar zeggen.

In Europees verband
Nederland en de andere landen van de Europese Unie vinden goede waterkwaliteit belangrijk in alle Europese wateren. Omdat water zich niks van landsgrenzen aantrekt, hebben we in 2000 samen afgesproken om maatregelen te nemen in de Kaderrichtlijn Water (KRW). Deze richtlijn bepaalt dat de wateren in 2027 een goed leefgebied moeten

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is nevengeul-1024x669.jpg
In het rivierengebied zijn diverse nevengeulen gegraven. (foto; Jacques van der Neut)

vormen voor de planten en dieren die er thuishoren. Hier is nog grote winst in te behalen door leefgebieden te herstellen, vissen ruim baan te geven en het water schoon en gezond te houden. We graven opnieuw nevengeulen bij rivieren, maken oevers natuurvriendelijk, leggen vispassages aan en zorgen voor nieuw leefgebied in drassige gebieden. De KRW is niet vrijblijvend. Lidstaten moeten uiterlijk in 2027 de doelen voor schoon en gezond water hebben gehaald of op zijn minst alle maatregelen hebben genomen om dat mogelijk te maken. Bij het niet halen van deze doelen kan de Europese Commissie forse boetes opleggen. Rijkswaterstaat voerde afgelopen jaren vele maatregelen uit om de ecologische waterkwaliteit te verbeteren en gaat daar de komende jaren mee door.

Sommige natuurontwikkelingsplannen sudderen jaren…

Protestborden in de Hedwigepolder. (foto: Jacques van der Neut)

In ons land zijn de laatste jaren veel natuurontwikkelingsplannen uitgevoerd. Sommige sudderen jaren, komen niet of nauwelijks van  de grond of er gaat als nog een streep door. In de Biesboschregio kwamen de Aakvlaai en de Nieuwe Dordtse Biesbosch bijzonder moeizaam tot stand. In Zeeland hebben we natuurlijk de klucht over de Hedwigepolder, de Haringvlietsluizen gaan na lang gekrakeel in september op een kier en in de polder Buytenland bij Rhoon zetten de boeren de hakken in het zand.

Soap van dertien jaar…
In het meest besproken project van ons land, de Hertogin Hedwigepolder, lijkt nu eindelijk schot te komen. De polder, amper drie vierkante kilometer groot, ligt langs de Schelde op de grens van Nederland en België. Het is de plek waar zoet en zout water elkaar treffen. Zo’n gebied wordt ook wel een estuarium genoemd. Dit soort gebieden zijn tegenwoordig zeldzaam in Nederland. De meeste riviermondingen zijn immers afgedamd of ingedijkt. Met het verdiepen van de Westerschelde ging natuurgebied verloren dat echter, conform Natura2000, diende te worden gecompenseerd. De afspraken werden in 2005 bekrachtigd, maar door politiek gekonkel raakt de Hedwigepolder verstrikt in het moeras, een soap van maar liefst dertien jaar volgt… De Zeeuwen, met Luctor et Emergo in hun genen, zitten er sowieso niet op te wachten, net zo min als de politiek (CDA). Door al die juridische haarkloverij volgen afstel en uitstel elkaar beurtelings op. De Vlamingen wachten trouwens niet af en steken de handen wèl uit de mouwen, in de Prosperpolder, de polder die direct grenst aan de Hedwigepolder. De eigenaar van de Hedwigepolder spant nog verschillende rechtszaken aan tegen de staat, maar in januari 2018 valt het doek definitief; de Hoge Raad bepaalt dat de onteigening kan beginnen.

In september 2018 gaan de HVSluizen op een kier. De aalscholvers kunnen niet wachten… (foto: Jacques van der Neut)

Haringvlietsluizen op ‘een kier…’
Een proces dat bepaald ook niet op rolletjes loopt is het op een andere manier gebruiken van de Haringvlietsluizen, die liggen tussen Stellendam en Hellevoetsluis. Aanvankelijk presenteerde Rijkswaterstaat (RWS) in de jaren 90 van de vorige eeuw, vijf alternatieven die varieerden van het handhaven van de huidige situatie tot en met het gebruik van de Haringvlietsluizen als stormvloedkering. Aangezien dit hele vraagstuk in het slob raakte,  werd er als een soort tussenfase ‘De Kier‘ aan toegevoegd. In al die jaren bezocht ik diverse bijeenkomsten, inloopavonden en hoorzittingen. Ondanks al het werk dat betrokken Rijkswaterstaters in dit vraagstuk stopten, werd De Kier keer op keer uitgesteld en naderhand probeerde het kabinet Rutte er zelfs onderuit te komen. De EU tikte de Nederlandse overheid op de vingers. Andere lidstaten dreigden met schadeclaims, zij hadden immers wel vele miljoenen geïnvesteerd in het inrichten van het bovenstroomse rivierengebied. In september gaat De Kier worden ingevoerd, met een bijeenkomst op 5 september aanstaande met voornamelijk  bestuurders. In de loop van die maand volgen er nog diverse activiteiten.   

De aannemer aan het werk in De Nieuwe Dordtse Biesbosch. (foto: Jacques van der Neut)

De Nieuwe Dordtse Biesbosch
In Polder De Biesbosch speelt er sinds de jaren 90 van de vorige eeuw ook zoiets. In het begin werd dit project ook wel SGP genoemd: Strategisch Groen Project Eiland van Dordrecht. Tegenwoordig spreken we over De Nieuwe Dordtse Biesbosch, waarbij zo’n slordige 250 hectare bouwland verandert in recreatie- en natuurgebieden, met de nodige fiets- en wandelpaden. Ook bij deze plannen volgden uitstel en afstel elkaar in rap tempo op. Diverse beroepsprocedures bij de Raad van State zorgden voor veel vertraging, maar uiteindelijk is de aannemer thans aan het werk in Polder De Biesbosch. Als je door de polders fietst, krijg je een aardige indruk van het toekomstige landschap. Het water wordt in de toekomst naar ‘binnen’ gelaten via De Hevel, ter hoogte van de Oosthaven. Het water dient hier te worden verdeeld over agrarisch land, natuur en water voor de wijk Sterrenburg. Op diverse locaties in het terrein zijn duikers aangebracht.  Als het waterpeil in de kersverse natuurgebieden op goede hoogte staat en de vegetatie zich begint te ontwikkelen dan zal hier plek zijn voor bosrietzanger, rietzanger, kleine karekiet, rietgors, blauwborst en cetti’s zanger. Natuurlijk zullen veel soorten libellen en waterjuffers hier ook van profiteren.  Een ander project binnen de invloedsfeer van de Biesbosch, De Aakvlaai, kwam ook bijzonder moeizaam tot stand. Hier diende 100 hectare bouwland te worden omgevormd naar een Biesboschachtig landschap, om verloren vaarmogelijkheden voor de recreatievaart te compenseren.  Ook hier volgde meerdere uitspraken van de Raad van State, maar dat is nu allemaal achter de rug. De Aakvlaai wordt thans volop door de recreatievaart gebruikt.

Polders bij Rhoon
Ook bij de polder Buytenland bij Rhoon speelt zoiets al twaalf jaar. Het was daar ook de bedoeling om boerenland onder water te zetten maar dat plan stuit op verzet van de zittende boeren. Voorlopig lijkt er nog geen schot in deze zaak te zitten. Door het Oostvaarderswold bij Lelystad, werd ook een streep gezet, terwijl de grond nota bene grotendeels al was verworven! Het Oostvaarderswold is de naam van een natuurstrook, die de Oostvaardersplassen met het Horsterwold zou verbinden. Door deze groene corridor zouden dieren in deze twee natuurgebieden heen en weer kunnen lopen. Vanuit de agrarisch hoek was destijds veel weerstand tegen het plan omdat vruchtbare landbouwgrond hier voor opgeofferd zou worden. Toenmalig staatssecretaris Henk Bleker zette in lijn met het kabinetsbeleid mede daarom een streep door het plan.  Er zijn echter organisaties in de weer om dit plan weer op de politieke agenda te krijgen. Zijn alle plannen met het omvormen van landbouwgrond naar natuurgrond dan alleen maar kommer en kwel? Nee, natuurlijk niet. Aansprekende voorbeelden

De Onnerpolder in Groningen. (foto: Jacques van der Neut)

zijn de Onnerpolder en de Oostpolder in Groningen. Het is een feest om daar te lopen met al die tureluurs, kieviten, kluten, blauwborsten, zomertalingen en witwang- en witvleugelsterns. De geoorde futen in de Kropswolderbuitenpolder zijn ook zeer zeker een bezoek waard. De natuurontwikkelingsprojecten in en rondom de Gelderse Poort werpen ook hun vruchten af, net als de Noordwaard bij Werkendam. Een 4200 hectare groot landbouwgebied veranderde hier in een doorstroomgebied, met Ruimte voor de Rivier als rode draad. Door deze plannen hebben de zeearend en de visarend zich ondermeer in dit gebied gevestigd als broedvogels.